In de 2de wereldoorlog ondergedoken op Ameland
Tijdens de 2de wereldoorlog was je een klein Joods meisje. De wereld wankelde op zijn grondvesten om je heen. Geen vader. Moeder weggehaald. Uit Amsterdam vertrokken en "ondergedoken" op het eiland Ameland. Het is een hele afstand naar de hoofdredactrice van de Couturekrant online in onze tijd.
Hoe oud was je toen de oorlog begon Phia Baruch? Arthur van Bentem in gesprek met Phia Baruch over herinneringen uit andere tijden
"In 1940 hadden de Duitsers na een korte oorlog Nederland overgenomen. Ik was 6 jaar toen mijn moeder een oranje ster met daarop het woord Jood in de synagoge moest halen. Ik herinner me nog wel die vreemde sfeer die daar toen heerste maar ik begreep er niets van. Ik was te klein. Wij waren bovendien wel Joods maar niet praktizerend religieus. Die oranje ster moest mijn moeder op de mouw van haar jasje vastnaaien. Dat moesten alle Joodse mensen zodat ze al van ver herkenbaar waren. Maar mijn moeder blijkt ook wel zonder die ster buiten te hebben gelopen. Daarop is zij door jaloezie van andere Nederlandse mensen bij de toenmalige Duitse autoriteiten aangegeven en uit huis gehaald. Zij heeft enige tijd in de Hollandse Schouwburg gevangen gezeten en is daarna naar Duitsland getransporteerd naar het concentratiekamp Auschwitz en is daar gestorven."
Uit wat voor een gezin kwam je?
"Mijn vader was advocaat. Hij was een man met een haast hypnotische charme naar anderen toe. Mijn moeder had rechten gestudeerd maar werd zoals toen gebruikelijk "de getrouwde vrouw." Ze was iemand met voor die tijd ongewoon vrije opvattingen. Ze hield van toneel spelen, tennissen en paard rijden. Toen mijn vader een vriendin kreeg en van haar scheidde was dat in die jaren heel heftig. Mijn zus is een jaar jonger dan ik. Op straat werden wij kinderen daar door andere kinderen er soms op aangesproken. Ook de familie van mijn moeder vond dat een inbreuk op de eer van de familie. Om rond te komen nam mijn moeder huurders in huis."
Herinner je je nog het moment waarop je moeder werd weggehaald?
"Als de dag van gisteren. Mijn moeder stond te koken. Er kwamen 2 mannen in leren jassen. Ze had haar schort nog aan toen ze met hun naar de Hollandse Schouwburg vertrok. Ze zei tegen haar dochtertjes dat ze zo weer terug zou komen. Maar we zagen haar nooit meer terug. De huurders kwamen naar beneden maar wilden zich nergens mee bemoeien. Ik volgde een innerlijke stem. Nam mijn zus bij de hand en ging naar een kinderloze oom en tante die wel met mijn 'zedeloze' moeder gebrouilleerd waren maar ons toch tijdelijk opnamen. Het was moeilijk voor ze om zomaar twee kinderen in huis te krijgen die totaal overstuur bleken. En het was dan ook een hele opluchting voor ze toen wij via een kerkelijke uitzending van hongerige kinderen naar het platteland vertrokken om daar in een vakantie van alles bij te komen."
Weet je nog iets van die reis naar Ameland?
"Alles daarover is als een mist voor mij... Het enige wat ik nog weet is dat wij met een bandje om onze hals en een kaartje daaraan in de grote Hervormde Kerk in Hollum stonden. Daar werden mijn zus en ik ieder naar een ander adres verwezen. Er waren een groepje mensen om ons op te halen. Er werd een hand uitgestoken naar het kaartje aan mijn nek en ik hoorde iemand zeggen: "Dou biste for oons." Het voelde alsof ik een hondje was. Maar ik keek in een paar onbekende blauwe ogen van de nieuwe tante van het gezin waarin ik de komende jaren zou gaan wonen."
Jaren? Was het dan geen tijdelijke vacantie?
"Ik kwam op een grote boerderij terecht met oom, tante en twee oudere broers Tin en Gerrit. Alles was vreemd maar ze waren heel vriendelijk voor mij. Voor het eerst voelde ik een bepaalde warmte en veiligheid. Door de voorafgaande gebeurtenissen stortte ik echter in en werd ik erg ziek. Na 10 dagen ontwaakte ik daaruit als compleet iemand anders. Inmiddels hadden oom en tante gehoord dat er in Amsterdam niemand op ons wachtte en werd besloten dat wij kinderen op het eiland mochten blijven."
HET WAPEN VAN AMELAND WERD ZOALS ONS VROEGER WERD GELEERD BEGELEID DOOR DE VOLGENDE TEKST:
DRIE AMELANDER SCHALKEN
VONDEN EENS DRIE BALKEN
'S AVONDS IN DE MANESCHIJN
DÁT ZAL HET AMELANDER WAPEN ZIJN