Best of Balanchine betoverende Russische ballettraditie

AMSTERDAM - George Balanchine (1904-1983) was de grootste dansvernieuwer van de twintigste eeuw. Dertig jaar na de dood van Balanchine is zijn werk nog steeds springlevend. Ter herdenking van zijn dertigste sterfdag danst Het Nationale Ballet – dat samen met het Ballet de l’Opéra de Paris de grootste Europese schatbewaarder van Balanchines oeuvre is – drie van zijn onbetwiste meesterwerken.

Best of Balanchine gaat op donderdag 7 februari in première in Het Muziektheater Amsterdam en is tot en met 1 maart 2013 te zien in theaters in Groningen, Zwolle, Den Haag, Heerlen, Utrecht, Breda en Enschede.

Serenade (1934), het eerste ballet dat Balanchine in Amerika maakte, is lyrisch en romantisch. Het blinkt uit door zijn eenvoud en lyriek, zijn prachtige ruimtelijke patronen en de uitzonderlijke synthese tussen dans en muziek.

Gedanst op Tsjaikovski’s Serenade voor strijkers. Balanchines abstracte Agon (1957) wordt ook wel aangeduid als het ‘computer- of IBM-ballet’. Alle aandacht is gericht op de pure bewegingsconstructie die – gevoed door de markante ritmes van Stravinsky’s gelijknamige muziek – complex en explosief is en van de dansers een bijna acrobatische virtuositeit vraagt. Symphony in C (1947), oorspronkelijk gemaakt voor het Ballet de l’Opéra de Paris, toont weer een ‘andere Balanchine’.

Het is zijn onovertroffen eerbetoon aan de grandeur van de Russische ballettraditie. Een publieksfavoriet met zijn koele schittering, kristalheldere bewegingspatronen en inventieve spitzentechniek. Meer dan 400 balletten maakte deze Russisch-Amerikaanse choreograaf en oprichter van het fameuze New York City Ballet. In stijl en aanpak uiteenlopend, maar altijd zeldzaam muzikaal, met een ongekende visuele logica én, voor de dansers, een enorme vrijheid in bewegingsexpressie.

Balanchines reputatie als grootste en meest vernieuwende choreograaf van de twintigste eeuw lijkt eerder toegenomen dan verminderd en wereldwijd voeren meer gezelschappen dan ooit zijn werk uit. Hoewel Balanchine van klassieke verhalende balletten tot choreografieën voor musicals en academische divertissementen, zijn het vooral zijn ‘plotless ballets’ die van grote invloed zijn geweest op de ontwikkeling van de klassieke danskunst en op de manier waarop men tegenwoordig naar dans kijkt.

‘See the music, hear the dance’ was een beroemde uitspraak van Balanchine, die balletten maakte zonder verhaal, zonder decors en ingewikkelde kostuums, waarin de dansers centraal staan en de muziek ‘zichtbaar’ wordt. Het Nationale Ballet heeft vanaf het begin van zijn bestaan een bijzondere band met het werk van Balanchine gehad en nog steeds heeft ons gezelschap meer werken van dit genie uitgevoerd dan enig ander gezelschap in Europa.