Boek: KAAS=NL - Wie dát zegt...
Wie kaas zegt, zegt Nederland. En wie Nederland zegt, zegt kaas. Dat is niet voor niets. Al in de zestiende eeuw merkte een Florentijnse reiziger verbijsterd op, hoeveel boter en kaas Hollandse koeien produceerden. Diplomaten namen kaas mee als kostbaar geschenk. Een broodje kaas staat al eeuwen bekend als de sobere Hollandse lunch die zelfs door de hoge heren wordt gegeten, en kaas – of tegenwoordig eigenlijk: kaaspoeder – is al net zo lang een substantieel Nederlands exportproduct.
Koning Willem I werd bespot als de kaaskoning, Jan Kaas trok er in 1830 op uit tegen de verfoeilijke Belgen, en kaaskoppen werd een geuzennaam – inmiddels ook van extreem rechts, trouwens. Want wie het kaasdoek iets verder oplicht krijgt nog heel wat andere kaascultuur te verteren.
Wist u bijvoorbeeld dat de meest beroemde kaas in de zeventiende en achttiende eeuw de groene kaas uit Texel was? Bereid met verse schapenmest? Of dat tijdens een boerenopstand in het London van de veertiende eeuw Vlaamse koppen rolden wanneer die bread and cheese niet in onvervalst Engels kon zeggen? Dat de typische rode en eigele kleur van Edammer kaas van Orleaan, een plant uit Midden-Amerika afkomstig was die via koloniale handel in Nederland terecht was gekomen? Dat de meeste Nederlanders kaas niet uitspreken met een vette Hollandse aa, maar met ie of ee?
Of dat de hypermoderne kaasfabriek in de Beemster is goedgekeurd omdat die zo goed in het werelderfgoed landschap past? Kaas = Nederland? kijkt achter het sjabloon en ontwaart een rijke, complexe, soms wat minder gemakkelijke geschiedenis, taal en cultuur.
Kaas staat niet alleen symbool voor Nederland. Kaas máákt Nederland. Dit boek volgt kaas in de praktijk. Maar niet alleen langs molens en polders of weilanden met slootjes. De lezer reist langs het verteringstelsel van koeien tot aan distributiecentra langs de snelweg, van de ‘reine maagden’ die voor het kaasmaken nodig waren tot de zuivelindustrie, via koloniale investeringen in polders naar babymelkreclame in Nederlands Indië, langs ‘dubbeldoelkoeien’ naar import en export van stierensperma, via de klanken van koeien tot aan hun verscheping naar Suriname, Nieuw Guinea en Australië.
En trouwens, wat vonden die koeien er zelf van?
Hoe maakt kaas Nederland? Leonie Cornips, Marieke Hendriksen en Geertje Mak zochten een groep auteurs bijeen, die elk vanuit hun eigen discipline zoals etnografie, agrarische geschiedenis en mens-dier studies, taalkunde, genderstudies, koloniale geschiedenis, moderne kunst, literatuur- en religiewetenschappen…, het antwoord op deze vraag uitzochten. Leuk toch om daar meer over te weten?
BOEK: KAAS = NL.- MELK, KOE, RAS, KOLONIE, TAAL, KUNST, MEST EN NOG MEER
REDACTIE: GEERTJE MAK, LEONIE CORNIPS EN MARIEKE HENDRIKSEN
UITGEVERIJ STERCK & DE VREESE
Verschijnt 12 april