Nederland viert 80 jaar vrijheid na de oorlog te midden van angst
AMSTERDAM — Nederland vierde maandag 80 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog met parades, festivals, gezamenlijke maaltijden en toespraken te midden van angst over de toekomst en verschillende anti-Israëlische protesten. De 80e Bevrijdingsdag was bedoeld om het einde te markeren van de nazibezetting van het land van 1940 tot 1945, toen bijna 250.000 Nederlanders omkwamen, onder wie veel Joden.
Degenen die protesteerden tegen wat zij de "Israëlische genocide in Gaza" noemen, zeiden dat 5 mei een goed moment was om aandacht te vragen voor de Palestijnen die in Gaza wonen, ondanks kritiek op de timing.
Demonstranten hielden een 80 meter lange "rode lijn" van stof vast. Ze stelden dat de Nederlandse premier Dick Schoof "een kabinet leidt dat weigert een rode lijn te trekken tegen het grootschalige geweld van Israël, ondanks overweldigend bewijs van genocide tegen het Palestijnse volk." Het Internationaal Gerechtshof (ICJ) heeft niet vastgesteld dat er genocide heeft plaatsgevonden, maar stelde dat Israël "alles moet doen wat in zijn macht ligt om genocidale daden tegen de inwoners van Gaza te voorkomen."
Demonstranten deelden "rode kaarten" uit aan toeschouwers om deze omhoog te houden toen Schoof de bevrijdingsvlam aanstak op het Bevrijdingsfestival in het centrum van Wageningen, dat werd bijgewoond door de Poolse premier.
De dag ervoor vonden soortgelijke protesten plaats, toen Nederland de doden in de oorlog herdacht, waaronder 102.000 Nederlandse Joden die voornamelijk omkwamen in naziconcentratiekampen zoals Auschwitz en Sobibor. Deskundigen zeggen dat dit aantal ongeveer 75 procent vertegenwoordigt van de Joodse bevolking van Nederland vóór de oorlog, die ongeveer 140.000 bedroeg.
De Nederlandse Joodse gemeenschap leed tijdens de Holocaust, ook wel bekend als de Shoah, een van de hoogste sterftecijfers in West-Europa.
Tijdens de Nationale Dodenherdenking op de Dam in Amsterdam zondag herdacht premier Dick Schoof zowel hen als andere slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog, waaronder zijn grootvader. Zichtbaar ontroerd vertelde de premier het verhaal over het verzetswerk van zijn voorouder, waarvoor hij door de Duitsers werd geëxecuteerd vanwege zijn betrokkenheid bij de aanleg van een uitgebreid illegaal telefoonnetwerk.
"Een van de mensen die we vandaag herdenken, is mijn grootvader, Wim Pommerel, de vader van mijn moeder. Hij werkte bij het Provinciaal Elektriciteitsbedrijf van Noord-Holland", herinnerde Schoof zich op een koude dag. "Samen met zijn zoon, mijn oom Cor, was hij betrokken bij de aanleg van een groot illegaal netwerk van telefoonlijnen. Vlak voor de bevrijding werd mijn grootvader in Limmen door de Duitsers geëxecuteerd als vergelding voor dit verzet", aldus de premier.
"Lange tijd wisten wij als familie hier weinig van", voegde Schoof eraan toe. "Maar de laatste jaren krijgen we steeds meer informatie over wat er toen gebeurde en welke rol mijn grootvader speelde. Pas nu. Want zelfs in de familie Pommerel, en later in de familie Schoof, werd er niet over gesproken."
Schoof onthulde dat zijn grootmoeder "het verdriet nooit te boven is gekomen en er niet over kon praten". Toch "was het mijn moeder die, ondanks haar eigen verdriet, ons over hem vertelde", zei hij.
Maar nu, meer dan tachtig jaar later, waarschuwde de premier dat mensen elkaar uit het oog verliezen "in een wereld vol oorlog" en dat medeleven verdwijnt – zelfs in Nederland. “In de donkerste momenten horen we de echo uit het verleden”, vervolgde Schoof. “Op deze dag, tijdens de twee minuten stilte, klinkt die echo extra luid. Wanneer we denken aan al diegenen die vermoord zijn om wie ze waren. Die stierven van honger of uitputting. Of die vochten voor vrede en vrijheid. Onze vrede en vrijheid.”
De politie arresteerde verschillende pro-Palestijnse demonstranten toen ze de herdenking onderbraken. Een woordvoerder van het organiserende Nationaal Comité voor 4 en 5 mei zei blij te zijn dat de demonstranten de twee minuten stilte voor de slachtoffers niet onderbraken.
Koning Willem-Alexander en zijn vrouw, koningin Máxima, waren onder degenen die een krans legden voor de slachtoffers tijdens de ceremonie in Amsterdam, die door duizenden mensen werd bijgewoond.
Toch zei staatssecretaris Vincent Karremans dat de samenleving verhardt en uitte hij zijn bezorgdheid: “We moeten ervoor waken dat onze Nationale Herdenking niet vervaagt.”
Schoof benadrukte dat deze “echo” ons oproept – tachtig jaar na de bevrijding – om te blijven herdenken. “En om te reflecteren op wat dit voor ons betekent, hier en nu. In ons eigen leven. In onze eigen keuzes. In alle grote en kleine daden van menselijkheid.”
In Den Haag eerde de herdenking de Haagse lesbische verzetsvrouwen Ru Paré en Do Versteegh, die tijdens de Tweede Wereldoorlog het leven van 52 Joodse kinderen redden.
Kerken hebben ook hun steentje bijgedragen aan het redden van vele Joodse levens, waaronder dat van de de koninklijk onderscheiden journaliste Phia Baruch, wiens moeder en bijna alle leden van een grote familie stierven tijdens de Holocaust. "Ik zal me altijd herinneren wat de kerk en de familie van de boer waar ik kon onderduiken allemaal voor mij gedaan en betekend heeft," liet ze weten.
Toen de vrijheid eindelijk in Nederland aanbrak, was de hongerige driejarige Aafje van Kampen één van de eersten die de geallieerde soldaten verwelkomde. Ze had overleefd wat later bekend zou worden als de Hongerwinter. "Ik herinner me nog een jongen die een klein wit broodje met kaas at. Toen besefte ik hoe hongerig ik was geweest."
Ze had in de rij gestaan voor aardappelsoep. "De aardappelen waren niet goed gewassen, waardoor het zand op de bodem van het bord kraakte. Toch zei ik: 'Smaakt lekker, hè oma?' En ik hoor mijn oma nog steeds zeggen: 'O jee, dat kind.' Want ze had natuurlijk heel goed gegeten vóór de oorlog, maar ik heb die tijd niet meegemaakt. Ik was nog klein en wist niet beter."
Terwijl vrijheid en uiteindelijk meer welvaart naar Nederland kwamen, maakt de nu 84-jarige kunstenares Aafje van Kampen zich zorgen over de toekomst. "Ik vind dat we in Nederland erg naïef zijn. Kijkend naar Rusland en de oorlog in Oekraïne, vrees ik soms dat de oorlog ook naar dit deel van Europa zal komen."
Haar kleurrijke schilderijen, die Van Kampen heeft tentoongesteld, weerspiegelen echter haar geloof in de vrijheid, waarvan ze hoopt dat die zal zegevieren.
DE NEDERLANDSE PREMIER SPRAK TIJDENS DE HERDENKING OP 4 MEI OP DE DAM: "ZIJ VOCHTEN VOOR ONZE VREDE EN VEILIGHEID ...'
TEKST EN FOTO: STEFAN J. BOS VOOR WORTHY NEWS EN DE COUTUREKRANT